Xài điện thoại khi đang lái xe: Chưa bị phạt nên vẫn vô tư?

Trên đường, cảnh người vừa lái xe vừa nhắn tin, gọi video hay kiểm tra ứng dụng đã trở nên quá quen thuộc. Thói quen sử dụng điện thoại khi điều khiển phương tiện đang phổ biến đến mức đáng báo động.

Không chỉ là chuyện ý thức cá nhân

Theo Cục Cảnh sát giao thông (C08, Bộ Công an), trong sáu tháng đầu năm 2025 hơn 1,6 triệu trường hợp vi phạm giao thông bị xử lý, trong đó có 3.521 trường hợp liên quan đến việc sử dụng điện thoại khi lái xe. 

Từ ngày 15-12-2024 đến 14-6-2025, các đội cảnh sát giao thông đường bộ cao tốc đã xử phạt 126 trường hợp về hành vi sử dụng điện thoại khi lái xe, trong đó có 71 trường hợp là xe khách. Có thể thấy đây là những con số khá thấp nếu so với mức độ phổ biến của hành vi này trên thực tế.

Nghị định 168/2024/NĐ-CP có hiệu lực ngày 1-1-2025 đã quy định rõ người điều khiển ô tô nếu cầm và dùng điện thoại sẽ bị phạt từ 4-6 triệu đồng, bị trừ 4 điểm trên giấy phép lái xe. Nếu gây tai nạn, mức phạt tăng lên 20-22 triệu đồng và trừ 10 điểm. 

Tương tự, hành vi sử dụng điện thoại khi lái xe máy sẽ bị xử phạt từ 800.000 - 1 triệu đồng, trừ 4 điểm giấy phép lái xe. Với xe đạp, xe thô sơ thì mức phạt 200.000 đồng. Tuy nhiên quy định là một chuyện, còn việc áp dụng vào thực tế lại là chuyện khác.

Hệ thống camera giám sát chưa thể nhận diện hành vi như nhắn tin, gọi video hay giấu điện thoại dưới vô lăng. Cơ chế trừ điểm giấy phép lái xe tuy được đề cập nhưng vẫn thiếu kết nối liên ngành và đồng bộ giữa các địa phương. 

Hệ thống giám sát hành trình chỉ áp dụng bắt buộc với xe kinh doanh vận tải, trong khi phần lớn vi phạm lại diễn ra ở phương tiện cá nhân, loại hình chiếm đa số lại gần như không có cơ chế kiểm soát tương đương.

Hàng loạt đoạn video lan truyền trên mạng xã hội thời gian gần đây đã ghi lại những tình huống vi phạm nguy hiểm từ tài xế xe khách vừa lái vừa gọi video, thanh niên vừa phóng xe tốc độ cao vừa livestream đến học sinh vỡ hàm vì vừa chạy xe đạp điện vừa xem TikTok.

Những hành vi đó không còn đơn thuần là vấn đề "ý thức cá nhân" mà là hậu quả của một hệ thống chưa được thiết kế để ngăn ngừa rủi ro. Nhiều tài xế công nghệ buộc phải dùng điện thoại để nhận cuốc, tìm đường. Kính dán màu phổ biến ở xe ô tô gây cản trở quan sát khiến việc phát hiện vi phạm càng khó khăn. 

Pháp luật hiện cũng chưa quy định yêu cầu sử dụng kính trắng nguyên bản hoặc lắp camera hành trình bắt buộc, tạo ra khoảng trống trong giám sát và xử phạt. Việc giáo dục pháp luật giao thông vẫn thiên về truyền đạt quy định, thiếu trải nghiệm thực tế, chưa chạm đến cảm xúc, yếu tố then chốt để thay đổi hành vi bền vững.

Cần nhiều giải pháp mạnh tay và đồng bộ

Thực tế cho thấy khi ý thức chưa đủ lớn để điều chỉnh hành vi thì luật pháp và hệ thống giám sát phải vào cuộc. Đã đến lúc hệ thống giao thông phải được thiết kế để chủ động ngăn ngừa rủi ro, thay vì chỉ giải quyết sau vi phạm. 

Việc tuân thủ sẽ trở nên hiệu quả hơn khi chính người tham gia giao thông được hỗ trợ bằng công nghệ phù hợp, chính sách rõ ràng và cơ chế
giám sát hiệu quả.

Giải quyết tình trạng sử dụng điện thoại khi lái xe bên cạnh chế tài xử phạt còn cần một chiến lược toàn diện, kết hợp các giải pháp trước mắt, trung hạn và dài hạn phù hợp với điều kiện giao thông tại Việt Nam. 

Trước tiên việc tăng cường tuần tra, kiểm tra trực tiếp tại các điểm nóng và nút giao thông lớn sẽ giúp phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Nội dung giáo dục an toàn giao thông cần được lồng ghép vào chương trình đào tạo lái xe và học đường, đặc biệt bằng những câu chuyện thật, hậu quả thật để tạo thay đổi hành vi qua cảm xúc và trải nghiệm.

Cần triển khai thí điểm camera trí tuệ nhân tạo (AI) tại các tuyến đường có lưu lượng cao để phát hiện hành vi sử dụng thiết bị cầm tay khi lái xe. Đồng thời khuyến khích lắp đặt camera hành trình trên xe cá nhân. Việc kết nối dữ liệu liên ngành giữa các đơn vị có liên quan sẽ giúp thực thi hiệu quả cơ chế trừ điểm bằng lái, tạo sức răn đe bền vững.

Hệ thống xử phạt tự động dựa trên dữ liệu lớn và AI cũng cần được xây dựng để phát hiện hành vi nguy hiểm một cách khách quan và liên tục. Cùng với đó các doanh nghiệp vận tải phải chịu trách nhiệm giám sát và đào tạo hành vi an toàn cho tài xế. Các nền tảng công nghệ phải tích hợp tính năng nhận cuốc an toàn như khóa thao tác khi xe đang chạy hoặc sử dụng lệnh giọng nói.

Nói chuyện điện thoại rảnh tay khi lái xe có thực sự an toàn?

Nói chuyện điện thoại rảnh tay khi lái xe gây nguy cơ tai nạn gấp 4 lần, gây mất tập trung và mù tâm trí.