Trong một nghiên cứu quy mô toàn cầu do Đại học Bristol (Anh) dẫn đầu và được đăng tải trên tạp chí Nature, các nhà khoa học đã xác nhận một phần đáng kể lượng khí CO₂ thoát ra từ mặt sông thực chất không phải từ lá rụng hay rác thải thực vật hiện đại, mà đến từ các kho carbon cổ đại nằm sâu trong đất và đá.

Một nửa lượng phát thải đến từ carbon cổ đại

"Kết quả khiến chúng tôi thực sự ngỡ ngàng. Trước đây, chúng tôi nghĩ rằng carbon cổ đại được 'khóa chặt' trong lòng đất qua hàng ngàn năm. Nhưng giờ thì rõ ràng, một lượng lớn carbon cổ đang âm thầm quay trở lại khí quyển, nhiều hơn rất nhiều so với các mô hình tính toán từng dự đoán", tiến sĩ Josh Dean, nhà địa sinh hóa học tại Đại học Bristol và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết.

Theo lý thuyết phổ biến lâu nay, các dòng sông đóng vai trò như "trạm trung chuyển" carbon, vận chuyển khí nhà kính từ quá trình phân hủy thực vật hiện đại. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu đã thu thập dữ liệu từ hơn 700 đoạn sông tại 26 quốc gia, đo lường và phân tích hàm lượng carbon-14 để biết "độ tuổi" của carbon.

Kết quả cho thấy khoảng 60% lượng CO₂ và methane thoát ra từ sông là carbon cổ, tức là chúng tồn tại trong lòng đất từ hàng trăm đến hàng triệu năm. Phần còn lại là carbon "trẻ", có nguồn gốc từ thảm thực vật mới phân hủy trong vòng vài chục năm trở lại.

"Chúng tôi đã xác định rõ rằng một nửa lượng phát thải đến từ carbon cổ, đặc biệt là carbon trong tầng đất sâu và từ quá trình phong hóa đá cổ đại", giáo sư Bob Hilton (Đại học Oxford), đồng tác giả nghiên cứu, nói.

"Cây cối đang phải làm việc nhiều hơn bao giờ hết"

Lượng phát thải này có đáng lo? Câu trả lời là có. Rất đáng lo.

Tiến sĩ Gemma Coxon, chuyên gia thủy văn học tại Đại học Bristol, cho biết: "Các dòng sông toàn cầu thải ra khoảng 2 gigaton carbon mỗi năm. So với lượng phát thải từ con người (10-15 gigaton/năm), con số này tưởng như nhỏ. Nhưng điều đáng nói là phần lớn lượng khí đó xuất phát từ các kho carbon mà lâu nay chúng ta tin là ổn định, không phát tán".

Điều này đồng nghĩa với việc các mô hình khí hậu hiện tại có thể đang đánh giá thấp vai trò và tác động thực sự của sông ngòi đối với lượng CO₂ trong khí quyển.

Tuy nhiên, một điểm tích cực trong nghiên cứu này là thực vật và đất bề mặt có thể đang hấp thụ thêm khoảng 1 gigaton CO₂ mỗi năm để bù đắp cho lượng carbon cổ đang lặng lẽ rò rỉ từ đất sâu và đá cổ.

"Chúng tôi chưa rõ các hoạt động của con người, như khai thác đất đai, xây đập hay phá rừng, đang tác động thế nào đến dòng chảy carbon cổ này. Nhưng rõ ràng cây cối và đất đang phải làm việc nhiều hơn bao giờ hết để giữ cho hệ thống khí hậu ổn định", tiến sĩ Josh Dean cho biết.

Phát hiện này càng củng cố tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng, đất và thảm thực vật tự nhiên, như những "hàng rào chắn cuối cùng" giúp giữ lại lượng carbon đáng kể, ngăn chúng phát tán vào khí quyển.

Nghiên cứu mới chỉ là bước khởi đầu. Các nhà khoa học dự định sẽ tiếp tục khảo sát tại nhiều dòng sông hơn ở những khu vực chưa được ghi nhận, đồng thời nghiên cứu xem dòng chảy carbon cổ này có thay đổi theo thời gian hay không, đặc biệt trong bối cảnh trái đất nóng lên và tầng băng vĩnh cửu dần tan chảy.

Biến đổi khí hậu: thêm nước vào lũ

TTCT - Khi Trái đất ấm lên, các cơn bão nhiệt đới và siêu bão đang trút nhiều mưa hơn so với trước kia, dẫn đến các đợt lũ lụt thảm khốc hơn.